Blik in de Bajes – Hennie Duteweerd, gezinsfunctionaris

‘Ze kregen het gevoel dat ze van hun vader mochten houden’

Iedereen kent de penitentiaire inrichtingen in Veenhuizen van de buitenkant. Maar niet veel mensen weten hoe het er van binnen aan toe gaat. Hoe het is om er te zitten, of om er te werken. Tijd om eens een kijkje in de gevangenis te nemen in de reeks Blik in de bajes.

VEENHUIZEN - Hennie Duteweerd is gezinsfunctionaris in de vadervleugel in PI Esserheem. ‘Gezinsbenadering bestaat sinds 2017. Na een lezing van een gezinsfunctionaris uit Wales, waar het programma al enige tijd liep, werd onze directie ook enthousiast. Er moest wel worden verbouwd. We hebben er speciaal twee ruimtes voor ingericht en er moest een gezinsfunctionaris komen. Dat werd ik.’ Het interview vindt plaats in de huiskamer van de vadervleugel, een gezellige ruimte met banken, kleurige kussens, een kast vol speelgoed en een keukentje.
‘De vadervleugel is een speciale afdeling waar gedetineerden hun kinderen kunnen ontmoeten, de moeders mogen mee. Ook hebben ze tijd voor beeldbellen. Dit is zowel belangrijk voor de kinderen als voor de gedetineerde.  Voor kinderen kan het feit dat hun vader in de gevangenis zit enorm veel impact hebben, ze kunnen detentieschade krijgen. Ze weten niet hoe het er hier aan toe gaan. Tijdens een gewoon bezoekuur mogen ze elkaar snel even aanraken bij het binnekomen en het weggaan, maar in de vadervleugel mag er geknuffeld worden en mogen ze op schoot zitten. Daarnaast zie ze dat de bewaarders vriendelijk met hun vader omgaan en dat hij gewoon nog steeds papa is. Ze hebben soms ook het idee dat papa daar met allemaal boeven zit en dat dat heel eng is. Die angsten willen we op deze manier wegnemen.’
De impact komt ook van de buitenwereld. ‘Ze leven vaak meteen met een geheim. Mensen vinden er iets van, ze kunnen er op school mee worden gepest. Ze kunnen het idee hebben dat hun vader slecht is. Maar soms heeft hij alleen iets slechts gedaan, en is hij nog steeds hun vader. Als hij weer vrijkomt en in het gezin komt, is de overgang veel geleidelijker.’

Ook voor de gedetineerde heeft de gezinsbenadering voordelen. ‘We hopen dat er een dusdanige band ontstaat, dat die sterk genoeg is om ervoor te zorgen dat hij niet terug wil komen. Op deze manier kunnen we het recidivecijfer naar beneden krijgen. En het kan voorkomen dat het kind later ook de gevangenis indraait.’

Esserheem is de enige gevangenis met een vadervleugel. ‘In Leeuwarden is er wel een, maar die is nog niet zo uitgebreid. Gedetineerden kunnen uit het hele land komen. Ze vragen het aan om hier te mogen zitten. Je zit hier dan ook fysiek, het is een aparte afdeling. Dat is gedaan om te voorkomen dat er afgunst ontstaat onder de gedetineerden. Mensen die hier zitten hebben nu eenmaal meer privileges. Soms wordt het aangevraagd door mensen die nog buiten lopen, die dus nog moeten zitten. Niet iedereen krijgt toestemming om op de vadervleugel geplaatst te worden. De moeder moet toestemming geven. Wat oudere kinderen moeten zelf ook toestemming geven. We doen een check bij het veiligheidshuis, om te kijken of hij wel contact mag hebben met zijn gezin, of er dingen zijn die wij niet weten. En of er hulpverlening is in het gezin. Daarbij moet hij ook nog in het plusprogramma zitten, dat betekent dat hij goed gedrag heeft laten zien.’

Naast bezoeken in de gezinskamer zijn er ook ouder-kind dagen. Dan wordt het kind door de moeder gebracht en door een personeelslid in burgerkleding naar de vader gebracht. ‘De vader heeft dan een op een contact met zijn kind. Dat gebeurt in de soos, de ontmoetingsruimte. Er is ook nog personeel bij, dat helpt waar nodig. Er worden spelletjes gedaan, je kunt knutselen, dat soort dingen. En dan geven we nog een keer in de maand workshops voor vaders, dan mogen soms de moeders ook mee, afhankelijk wat we gaan doen. Dat kan bijvoorbeeld brunchen en knutselen zijn. Ook hebben we een sport- en speldag, die is voor het hele gezin en zijn er trainingen zoals ‘Mijn kind en ik’ voor het hele gezin. Daar mogen ook gedetineerden aan meedoen zie niet in de vadervleugel zitten, dat geldt ook voor de sport- en speldag.’

Ook langgestraften kunnen aan de gezinsbenadering meedoen. ‘Maar die gaan uiteindelijk wel weer naar een andere afdeling terug. De privileges houden ze wel. Maar er moet plaats zijn voor andere gedetineerden. Anders hebben we een project van niks. Dit is natuurlijk omwille van het kind, dat kan er niks aan doen dat papa vastzit. Zoals de situatie nu is kunnen ze nog blijven omdat er nog plaats is, maar als het storm gaat lopen dan moeten we dat doen.’

Studenten van de Hanzehogeschool helpen met het ontwikkelen van de trainingen. Deze samenwerking leverde onlangs de EuroPris Prison Achievement Award op. Uit 24 inzendingen uit heel Europa werden de Hanzehogeschool en de PI Veenhuizen gekozen. ‘Daar zijn we natuurlijk hartstikke trots op. En het geeft aan dat het nut van deze benadering ingezien wordt.’
Een mooi voorbeeld van de werking van de gezinsbenadering heeft Hennie wel. ‘Een gedetineerde die was gescheiden, kwam hier in de vadervleugel terecht. Hij deed mee met de workshops samen met zijn kinderen, maar ook zijn ex-vrouw deed mee. Sterker nog, opa en oma waren ook aanwezig.  Dat had zoveel invloed op de kinderen! Later kreeg ik een mail van de moeder, dat het voor de kinderen heel belangrijk was dat ze zagen dat het personeel heel aardig voor hun vader was geweest en dat opa en oma hem ook accepteerden. Zo kregen ze het gevoel dat ze ook van hun vader mochten houden. En dat is nu precies waarvoor we het doen.’