Volk bij et pad
Joaren leden kreeg ik et boekje ‘Een tijdsbeeld’ van Willem Kamminga ien handen. Kamminga was n liefhebber van streekgeschiedenis, hij schreef o.a. over de omgeving Visvliet/Gruupskerk, et gebied woar der opgroeid is. Ien ‘Een tijdsbeeld’ schrift er n stuk over lu die doags bij t pad wadden om hun negoatie aan e man te brengen. Kamminga vertelt dat er rond 190 bij de Friese brug ien Visvliet, aan e Friese kant een herberg was woar op zundagoavend daansd werd. Zeuns en dochters van boeren uut e buurt kwammen met peerd en koetske noar de herberg om te luustern noar de muziek van de speulmannen. Speulmannen reisende deur de streek van markt noar herberg en speulende meestieds op e viool/fiedel. Een bekende speulman was Peije Rasp uut Drachten, die op n schippersklavier (trekharmonica) speulde. Hij hiette eileks Freek de Jonge en zien bienoam kwam van ‘Peijen’ (= lopen) en ‘Raspen’ et enege geluud dat nog uut zien olle harmonica kwam. Hij kwam altied lopend noar t plak woar der speulen most, vandoar de noam. Ien Drachten stijt op e promenade nog een standbeeld ter ere van dizze biezundere man en vanof 1975 was er joarleks n Peije-Dei, een festival veur (stroat)muzikanten. Noast Peije wadden er veul meer ‘artiesten’ die ien e dörpen optraden met veurdrachten en zang. Benoam ien e winter trokken ze van dörp noar dörp met Friese ,,winterjounnenocht”, oftewel ,,winteroavendvertier”. We kennen vanzelf alpmoal nog zanger Jan de Roos, die met de GADO of de ESA-bus noar de Ommelander dörpen kwam om te zingen en loater ien e Herestroat ien Stad veur de HEMA optrad. Kamminga vertelt ok over de kooplu die bij t pad wadden. Zo was er ‘Piebe Paraplu’, die zoas de noam al dut vermoeden, paraplu’s verkocht, repareerde en zelfs ienruilde. Een reizende opticien kwam laangs met brillen en verkocht ze uut veurroad. Je perbeerde uut e tas met brillen, net zo lang tot je n bril hadden, woar je weer goed deur zien konden. De olle bril kon je doar weer op ienruilen. Dat was recycling van de hoogste orde, al liep je dan sums wel met n derdehands bril. De stoelenmatter kwam laangs met n bos biezen en riep bij de deur: ,,Stoelenmatter”. Hij repareerde stoelen of zette der n nije zitting op. De scherensliep; hij kwam ien e joaren zesteg ok nog bij ons thuus op t Helmhuus, had n bakfiets met n sliepsteen om scheren en messen fliemschaarp te moaken. ‘Ander joar kom ik wel weer vraauw!’ en dan kon moeke de eerappels weer flinterdun schillen. En weer stof knippen om achter heur Singer naaimachine weer mooie dingen te moaken. Van n biezunder slag wadden volgens Kamminga de Duutsers of Poepen, woarvan der twee soorten wadden, de Hannekemaaiers en de Kiepkirrels. De Hannekemaaiers wadden boeren arbeiders die ien t seizoen de boeren hielpen met maaien, hooien en oogsten. De kiepkirrels hadden n grote körf op e rug en verkochten klein spul, spelden, ziep, zakkammen, lapkes stof en goa zo mor deur.. Bekende winkels as Brenninkmeijer en Vroom en Dreesman ontstonden vanuut dizze handeloars. Poepen werden voak as ‘dom volk’ zien en dat leverde mooie verhoalen op: Op n treksschuit noabij Zuidhorn viel van n Hannekemaaier et horloge ien et water. ,,Die bist doe kwiet”, zei de schipper. ,,Nein”, zei de man, ,,ik habe ein streep gezet op das schif net woar mien logie fallen is und bij de Gaarkeuken hoal ik hem oet het water”. Veur de oorlog wadden er ok veul Jeudse koopmannen die voak n körf, de zogenoamde “Abraham” bij heur hadden. Ien Visvliet verkochten Sander en Levie Israels kalken piepkes, die de jeugd prachteg vond. Op dizze ‘deurrokers’ kwammen, as de piepekop deurbrandde, op e duur ploatjes te veurschien. Jongens smokende sums zo veul, dat ze misselek op berre belanende, mor ze hadden dan wel hun schipke of meulentje ien beeld kregen en doar ging t om! Viefteg joar leden was et rond Lutjegast nog hiel normoal dat er koopmannen aan e deur kwammen. Uut e Westereen kwam Dhr. Feenstra met wol, lapkes, ondergoed en jurkjes. Zien broer Bobby handelde ien potten, pannen, scheren, messen, kopkes en wat al niet. Dat wadden moderne Kiepkirrels want ze reden ien n VW. Slagers, bakkers, melkmannen, groenteboeren en pietereulieboer Berend Douma kwammen wekeleks langs en één keer ien t joar kwam de kolenboer om nije veurroad te brengen. Dat leste stopte abrupt toen de eerste gaskachels kwammen. Eerst flessengas, loater Butagas, dat levert werd deur Smeding uut Sebaldeburen. Dat was bij ons van körte duur, want toen brandde de gasvlam op Eibersburen en gingen we over op aardgas. Doar moeten we nou weer van òf en dat wordt nog n hiele toer! Wel bij de kringloop een boekje van Willem Kamminga tegenkomt en van geschiedenis holdt, moet et drekt metnimmen. Zien verhoaltjes binnen de muite weerd. Dörps en familiegeschiedenis, ploatst ien et tiedsbeeld van rond 1900. Oh ja, kooplu kommen niet met dizze boekjes aan e deur, mor je kinnen vanzelf op internet kieken dat wil wel es wat opleveren!
Geert Zijlstra
Mientje: ‘Moet er nog wat weden vraauw?’
