Vogelgriepvariant H5N1 breekt uit in De Onlanden

Afbeelding
actueel

‘Zorgen voor mogelijke overdracht op mens door mutatie’


REGIO- Zorgen in natuurgebied De Onlanden. Al geruime tijd melden lokale en regionale media uitbraken van het zorgelijke vogelgriepvirus. Dit virus is rond de coronapandemie gemuteerd in een pluimveehouderij in China en verspreidt zich in razend tempo over Europa. Deze variant ‘overleeft’ en keert ieder jaar terug. Nu is het virus aangetroffen binnen een kolonie van de kokmeeuw. Hoe groot zijn deze zorgen en blijft het beperkt tot vogels? Michel Wijnhold is coördinator van de broedvogeltellingen binnen dit gebied. Volgens hem is het wachten op de eerste mutatie van mens op mens. Inmiddels blijkt uit de eerste testen dat het dodelijker is dan het coronavirus. Zijn we te bang geworden, is het grootspraak of een serieus probleem?


‘Ik denk dat wij mensen elke mutatie zien als grootspraak. Na corona willen we dit het liefst vergeten en begint het ons minder te boeien. Maar ook als corona nooit had plaatsgevonden hadden we dezelfde ernst voor dit virus ingeschat’, vertelt Wijnhold. Van de 2000 vogels van de kolonie kokmeeuwen zijn er nu ruim 700 geruimd. Een aanzienlijke stijging dat zorgen baart. Nu ook de veiligheidsregio’s zich ermee gaan bemoeien lijkt de omvang groter dan voorheen.Op 1 januari 2023 kreeg hij de eerste foto opgestuurd van een dode kokmeeuw. Een enkel geval werd er toen vermoed. De vogelgriep bestaat al eeuwen en dat er elk jaar gestorven vogels worden gevonden is niet nieuw. Achteraf het begin van een catastrofaal scenario in meerdere natuurgebieden. ‘Die meeuw hebben we toen niet getest. Maar met de kennis van nu, was het een van de eersten met het gemuteerde virus dat een zeer kleine overlevingskans geeft. Waarom het nu juist omvangrijker is dan voorheen, komt omdat het zich heeft verspreid binnen een kolonie wilde vogels en niet enkel in de pluimveesector.’ Door de toename van intensieve veeteelt en vrije uitloop verspreidt het zich sneller. Veel broedvogels voelen zich veilig tussen de kokmeeuw. Deze vogels beschermen alles wat op hun pad komt. Nu veel vogels zich nestelen binnen de kolonie in De Onlanden, wordt het virus hier sneller verspreidt. ‘In het ergste geval, zullen we afscheid moeten nemen van deze kolonie. Maar zover is het nog lang niet. De eerste piek voor dit jaar hebben we nu wel gehad.’ Dat er weer een griepgolf komt volgend jaar is onvermijdelijk. ‘Er zijn twee zaken die spelen. Het overslaan van het virus op de mens, een zogenaamd zoönose en de uitbreiding naar andere vogelsoorten. Van dier op mens is al mogelijk, maar van mens op mens zal zorgelijk worden.’


Eeuwig rondjes door neurologische schade


Het is haast te zielig om het sterfproces te aanschouwen weet Wijnhold uit ervaring. ‘Het is in de basis een luchtweginfectie, net als corona. Alleen weten we dat het bij vogels neurologische schade toebrengt. Wat dan gebeurt, is dat vogels in een soort shocktoestand verkeren of eeuwig rondjes blijven zwemmen tot ze sterven. Het is in en intriest om mee te moeten maken. Of dit bij de mens kan is niet bekend. We hopen dan ook dat als het mocht muteren als mens op mens virus, dit ons bespaart blijft.’


Landelijk nieuws gericht op pluimveesector


Wijnhold stoort zich eraan dat enkel regionale en lokale media melding maken van de uitbraken onder wilde vogels. ‘In het landelijke nieuws horen we vooral over ontruimingen bij pluimveebedrijven. We maken ons dan vooral zorgen om de financiële toestand van de boer, maar er is niemand die zich afvraagt waarom het zo veel voorkomt en of het buiten het bedrijf voorkomt. Daar ligt juist de basis van dit virus. Het moet meer onder de aandacht komen. Daarnaast hebben mensen ook het idee dat het speelt tussen vogels en niet in onze maatschappij.’ Het is een wisselwerking geweest. Het virus dat al jaren leeft onder de wilde vogels sloeg ooit over naar een pluimveebedrijf in China. Hier is het gemuteerd naar de veel dodelijkere variant, type H5N1. Deze variant is vanuit de pluimveesector overgeslagen naar onder andere de kokmeeuw. Aangezien vogels lange reizen maken, wordt het risico op verspreiding veel groter. ‘Vandaar dat ik mij ook zorgen maak om de witwangstern. Naast het Zuidlaardermeergebied, is De Onlanden de enige kolonie in heel Noordwest-Europa. Veel mensen uit het buitenland komen naar ons gebied om de vogel te spotten. Deze zeldzame vogel is enorm gevoelig voor dit virus. Gelukkig hebben we nog geen melding van een dode witwangstern.’


Steekproef in Italië


Op dit moment wordt de omvang van de uitbraken enkel getoetst door het tellen van de dode dieren. In Italië is onlangs een steekproef gehouden waar ook veel op het oog ‘gezonde vogels’ zijn getest. Uit de resultaten bleek dat de omvang van de uitbraak veel groter was dan voorheen gedacht. ‘In Nederland horen we er nu veel over omdat wij veel pluimveebedrijven hebben en veel kolonies op relatief weinig hectares huisvesten. Maar overal in de wereld is het nu een probleem. Zelfs in Canada is een flinke uitbraak gemeld.’ Bij het Leekstermeer overwinteren tienduizenden stormmeeuwen, die misschien het virus mee hebben genomen naar hun broedgebieden rond de Oostzee. ‘Ik ben oprecht benieuwd hoeveel hiervan komend jaar terugkeren. Dan wordt de omvang van dit virus pas echt duidelijk.’


Dodelijk voor de mens


Er kan er nog niet goed vastgesteld worden wat de gevaren precies zijn. Daartoe is er nog te weinig bekend en getest. Het RIVM doet onderzoek naar een vaccin, maar is hier nog niet in geslaagd. De zorgen zijn er dus wel. Want mocht een epidemie tussen mensen uitbreken, zijn de voorbereidingen getroffen. Moeten we ons zorgen maken? ‘Niet gelijk. Je kunt rustig wandelen door het gebied. Zorg ervoor dat je binnen de paden blijft en houd je hond aan de lijn. Juist hierin zit het gevaar. Je hond hoeft maar een keer te likken aan een dode vogel en het virus kan zich op een andere manier verspreiden. Dat vossen, marters en otters vatbaar zijn is al gebleken. Het advies is dan ook om geen enkel dood dier in het wild aan te raken.’ Wijnhold begrijpt dat mensen dit als overtrokken zien en iets wat wel overwaait. ‘Door corona, de Mexicaanse griep en MKZ, weten we dat om de twintig jaar een dodelijk virus vanuit het dierenrijk zich weet te verplaatsen naar de mens. Nu is corona net achter de rug, maar door ons veranderlijke landschap en maatschappij zullen soortgelijke uitbraken zich sneller opvolgen. Het is dus verstandig om de gevaren in te zien en niet de handen voor de ogen te houden.’ Volgens Wijnhold zal het virus zichzelf moeten indammen. ‘Maar dat is niet de zorg die speelt. Getroffen vogels kunnen uiteindelijk kleinere nesten krijgen. Die happen uit de populatie zorgt voor een afname van de populatie. Omdat dit virus een product is van de intensieve veehouderij, waar nog veel meer problemen mee zijn, ben ik voorstander van meer, maar kleinere boerenbedrijven. Ik ben geen econoom, dus hoe dat financieel allemaal moet weet ik niet. Maar alleen dan houden we de toekomst vrij van deze scenario’s.’ (Foto: Michel Wijnhold)

UIT DE KRANT