Zandwinning Amerika snel toe aan uitbreiding

EEN – In Een, nabij het Ronostrand, wordt sinds het begin van de tachtiger jaren zand gewonnen. Prachtig wit zand met een fijne korrel waar ze zelfs in Dubai verliefd op zijn. Dat zand wordt gebruikt voor de aanleg van wegen en sportparken, het bouwen van woningen en voor het vullen van paardenbakken. Heel Oostindie in Leek is gebouwd op het zand uit Een. Net als de rondweg in Noordenveld. Zo’n 100.000 kuub zand per jaar wordt er geleverd voor verschillende projecten in de regio. Nu is de zandkraan dichtgedraaid. De put loopt uit het zand. Uitbreiding is hard nodig om de regio van zand te blijven voorzien, vertelt hoofd gebiedsontwikkeling Iwan Reerink van K3Delta, eigenaar van de zandwinningslocatie. De bedoeling is dat er in westelijke richting 30 hectare bijkomt. Ook legt K3 10 hectare natuurgebied aan. De gemeente staat op het punt om het definitieve bestemmingsplan voor het project ter inzage te leggen. Als alles meezit, kan begin volgend jaar de schop de grond in.

Een paar keer per maand is projectleider Iwan Reerink op de zandwinningslocatie in Een te vinden. Opperhoofden Jan en Frans zijn er iedere dag. Frans is shovelmachinist en zorgt ervoor dat het zand opgeslagen wordt in het depot en hij vult de vrachtwagens die dagelijks af en aan rijden. Jan houdt via de weegbrug keurig bij hoeveel zand de deur uit gaat en voor wie het witte goud bestemd is.

10 hectare natuur

De plannen voor de uitbreiding zijn helemaal rond. Ook de laatste vragen van de provincie, die met name betrekking hadden over de onderbouwing van de verschillende varianten en de effecten op het grondwater, zijn beantwoord, weet Reerink. Het is nu aan de gemeenteraad om er een klap op de geven. K3Delta heeft in principe landbouwgrond gekocht van twee boeren van wie de landerijen aan de plas grenzen. Nu staan de aardappelen er nog in de grond, naar aller waarschijnlijkheid voor de allerlaatste keer. Krijgt K3Delta groen licht voor de uitbreiding, dan wordt de koop definitief. Onlosmakelijk verbonden met de uitbreiding is aanleg van een stuk natuurgebied, vertelt Reerink. ‘We halen 40 hectare uit de landbouwproductie, waarvan 10 hectare bestemd is voor natuur. De nieuwe natuur wordt aangesloten op de bestaande natuur van buurman Natuurmonumenten, waarmee over de inrichting is afgestemd. Hiermee past het plan ook goed binnen de stikstofparagraaf. Door de herinrichting wordt de landbouwgrond omgezet in natuur, oevers en water. We kijken niet alleen naar de zandwinning. Het gebied moet in de omgeving verankerd worden waarbij natuur en extensieve recreatie als wandelen en mountainbiken een plek krijgen.’

Ondertussen stapt een in man in bruin uniform de bouwkeet op het terrein binnen. Hij is gewapend en er hangen handboeien aan zijn broekriem. ‘Onze veldwachter’, lacht de projectleider die een paar gefronste wenkbrauwen opmerkt. ‘Dit is geen openbaar terrein. Toch wagen zwemmers hier met mooi weer een duik in de plas. We hebben hier te maken met een heel koude stroming. Zwemmen in een plas die actief is door ontgronding, is levensgevaarlijk. Gebeurt dat toch, worden ze hierop aangesproken door de BOA. Hij is verantwoordelijk voor de orde en de veiligheid en patrouilleert daarom regelmatig over het terrein.’

Uitbreiding is noodzaak

Per jaar verlaat ongeveer 100.000 kuub zand de zandput. Dat kan oplopen tussen de 125.000 en 150.000 kuub, weet Reerink. Gemiddeld komen er op een werkdag ongeveer 50 vrachtwagens zand halen. Het verhaal gaat dat het zand al eens naar Dubai gevlogen is omdat een oliesjeik alleen het zand uit Amerika in zijn paardenbak wilde hebben. ‘Dat klopt, dat is één keer gebeurd. Het is een leuk verhaal, maar wel incidenteel. Als je met zand wilt slepen moet je de afstand beperken. We leveren gemiddeld binnen een straal van 35 kilometer in de regio.’ Als het zand gewonnen wordt, moet het minimaal een maand uitlekken. ‘Het pas gewonnen zand bestaat voor 80 procent uit water. Het kost even tijd voor dat eruit is. Wat we nu nog winnen gaat echt om het allerlaatste zand. Dan is de put leeg. Snelle uitbreiding is noodzakelijk, want de verwachting is dat de komende jaren de vraag naar ophoogzand alleen maar groter wordt. Kijk alleen naar de woningbouwopgave van de gemeente Noordenveld. Roden Zuid moet op zand uit deze put worden gebouwd.’

De uitbreidingslocatie grenst pal aan de huidige locatie en ligt tegen de provinciale grens van Groningen en Drenthe. Het doel is om de twee landschappen die samenkomen met elkaar te verbinden. Hierbij wordt ook gekeken naar vraagstukken als klimaatverandering, energietransitie en de druk op de natuur en biodiversiteit. ‘We kijken naar mogelijkheden om regenwater op te vangen in de plas. Water dat door boeren gebruikt zou kunnen worden in droge periodes. Ook hebben we gekeken om drijvende zonnepanelen aan te brengen op de oude plas. Dat plan is eerst van tafel. De streek ziet dat niet zitten.’

De zandafgraving is een indrukwekkend gezicht. Het zand wordt via een lange transportleiding in het depot gespoten. Frans zorgt er met zijn shovel voor dat het kletsnatte zand op de juiste plek gebracht wordt. Daar blijft het liggen tot het water op een natuurlijke manier is afgevloeid. Een wandeling over een metershoge dijk brengt ons bij de oude plas. Ibiza lijkt het. Een bounty eiland. Wit zand en azuurblauw water. Een plaatje. Zwaluwtjes scheren boven de depotwallen. Je krijgt onmiddellijk een vakantiegevoel. Alleen een leuke strandtent ontbreekt nog. En dat in Noordenveld. Reerink wijst naar een eiland aan de overkant. Het stuk land waar nu nog aardappelplanten groeien. Twee stukken land van 40 hectare. ‘Dat trekken we er straks bij. Daarvoor moet eerst een bomenwal verplaatst worden en dan kunnen we de bovenlaag eraf schrapen. Die grond kan elders worden gebruikt voor grondverbetering, bijvoorbeeld voor tuinen. Van de leemlaag die eronder ligt, creëren we eilanden die in de oude plas komen te liggen. Daarna komen we bij het witte zand.’

Als alles volgens plan verloopt en de Noordenvelder gemeenteraad haar toestemming verleent, kan K3Delta in januari los. Dan is de regio de komende 15 jaar weer verzekerd van ophoogzand van topkwaliteit.